Pidabdab nglestariang miwah nglimbakang
basa, aksara, miwah sastra Baline sampun saking riin kalaksanayang. Pidabdabe
punika taler sampun sering kabligbagang ring pasamuhan miwah loka karya.
Pemerintah Provinsi Bali taler sampun ngamedalang sepat siku-siku sane marupa
Peraturan Daerah No. 03 Tahun 1992 tentang Bahasa, : Aksara, dan Sastra Bali. Pidabdab nglimbakang
basa, aksara, miwah sastra Baline nenten prasida kalaksanayang antuk pamrentah
kewanten, i raga semeton Bali sareng sami taler mangda sareng ngremba
parindikanne sakadi punika.
Ngupapira basa pamekas aksara Bali taler
sampun saking nguni kalaksanayang. Pasang aksara Bali taler sampun sering
kabligbagang, kaubah, miwah kasampurnayang. Sadurung Pasamuhan Agung Basa Bali
tahun 1957 pasang aksara Baline ketah kabaos asang purwadresta. Ring pasange
inucap nenten wenten pamargi sana sumanggem risajeroning nyurat aksara Bali.
Duke punika (sadurung 1957) taler sampun medal buku sane mautsaha matetegar
ngrumusang pasang aksara Bali miwah tata cara nyurat aksara Bali sakadi
Balineesche Schriftaal (Nitisastro, 1918) dan Tjontoh Menoelis Hoeroef Bali
(Gelgel, 1923). Sasampunika punika raris wong Welanda, Scwartz (1931) matetegar
nawengin “kekacauan sistem penulisan” sajeroning pasang Purwadresta puniki
malarapan antuk ngamedalang buku Oeger-oeger Aksara saha Pasang Sasoeratan Basa
Bali Kapara. Utsaha Schwartz puniki nenten prasida nawengin wicarane puniki,
sakewanten kawentenan buku inucap ngawinang pasang aksara Baline sayan ruet
santukan makueh ngubah, nyaderanayang, miwah ngicalang pasang aksara Bali
sadurungnyane. Wusan punika wau raris Pemerintah Daerah Bali ngwentenang
Pasamuhan Agung Basa Bali tanggal 23 — 26 Oktober 1957 ring Denpasar. Asil
utawi kaputusan Pasamuhan Agung punika taler nenten katerima becik olih para
sujana Bali duk punika. Duaning asapunika kaputusan Pasamuhan Agung inucap
kabligbagang tur kaparipurnayang malih ring Pasamuhan Agung Alit tanggal 28 —
30 Desember warsa 1963, taler kalaksanayang ring Denpasar.
Sasampune kawentenang pasamuhan sakadi
ring ajeng raris metu makudang-kudang buku-buku penuntun pasang aksara sang
kaanutang ring hasil
kaputusan pasamuhan, luire Ejaan Bahasa Bali dengan Huruf Bali dan Huruf Latin
(Ranuh dan Sukrata, 1957), Pasang Aksara Bali (Simpen AB, 1973), dan Pedoman
Perobahan Ejaan Bahasa Bali dengan Huruf Latin dan Huruf Bali (Tinggen 1979).
Makudang-kudang utsaha nitenin pasang aksara Bali terus kalaksanayang mangda
pasang aksara Baline
prasida nganutin aab jagat tur nganutin tata aksara sapatutnyane. Kaping untat
raris kawentenang Loka Karya olih Dinas Kebudayaan Provinsi Bali sang maosang
indik pasang aksara Bali tanggal 24 Desember 1997 ring Denpasar. Saking loka
karya punika medal raris pedoman tata cara nyurat aksara Bali inggih punika
Pedoman Pasang Aksara Bali (1998). Pedoman Pasang Aksara Baling puniki yening
rereh unteng dagingnyane nenten banget pabinayannyane ring kaputusan Pasamuhan
Agung 1957 miwah 1963 sakewanten wenten paweweh pamekas ring pangrauh basa
tiosan miwah negesang sarwi ngwatesin uger sadurungnyane sane nenten anut ring
aab jagat kadi mangkin.
Kawentenan jagat sakadi mangkin sane ketah kabaos jagat global wiakti
ngwetuang aor ring sajeroning basa sane wenten ring jagate. Indike sakadi
puniki taler nibenin basa Baling pamekas ri kala nyurat nganggen aksara Bali.
Malarapan kawentenane sakadi puniki Dasar sesuratan aksara Baline ring ruang publik
patut taler titenin mangda anut ring tata titi pasang sastra.
Kaketus saking
Kryapatra pesamuan alit Bahasa Bali
27-28 Agusstus 2019
Olih Drs. I Gde Nala Antara, M.Hum